گیاه جینسنگ که نام دیگر آن نوش دارو و یا گیاه جوانی است که شاید راز جوان ماندن مردم شرق آسیا باشد. اعتقاد بر این است که جینسنگ برای بهبود سلامتی مفید است و یکی از محبوب ترین گیاه دارویی های دنیا است. گفته می شود سرخ پوستان در هنگام طی کردن مسافت های بسیار دور ریشه ی این گیاه را می جوند تا بدن آنها از انرژی و مواد غذایی کافی تامین شود.

این گیاه اساطیری که گیاه بومی مردم امریکا و آسیای شرقی است هزاران سال است که در میان مردم چین، کره، تایلند، ویتنام، منچوری و نیز در بین سرخپوستان آمریکایی شهرت فراوان دارد. از خواص بینهایت این گیاه می توان به درمان استرس و افزیش انرژی اشاره کرد. البته در انتهای این مقاله در مورد خواص جیسینگ بیشتر توضیح خواهیم داد.

جینسنگ گیاهی است قد کوتاه با رشد بسیار کم. این گیاه ریشه های دندانه دار گوشتی به رنگ های مختلف دارد. شکل برگهای جینسنگ بیضی و سبز است که این برگها به ساقه ی نسبتا بلندی چسبیده اند. هر دو جینسنگ آسیایی و آمریکایی دارویی و نیروزا گزارش شده اند.

ریشه ی جیسنگ فقط در فصل پاییز قابل جمع آوری است به این علت که فقط در این فصل ظاهر مناسب و گوشت آلود ریشه حفظ می شود.  ضمنا فقط در این فصل است که ریشه ها برای انبار کردن مقاوم هستند و پس از خشک شدن نیز شکل ظاهری خود را حفظ می کنند.

خصوصیات گیاه شناسی

جیسینگ گیاهی دائمی بوده که رشد آن بسیار کند بوده به گونه ای که سالها طول میکشد تا به بلوغ برسد. ریشه ی گوشتی آن حدود 5 الی 7 سانتیمتر رشد میکند که این ریشه زخامتی به قطر 2 الی 5 سانتی متر دارد، همچنین این ریشه ها 2 شاخه ای هستند و شکلی شبیه به یک دوک را دارد. جینسنگ در سال چهارم شروع به گلدادن می کند و ریشه ها بعد از حدود 4 الی 6 سال زندگی به بلوغ می رسند. بر طبق قوانین چین صادرات بذر این گیاه ممنوع است.

جیسنگ قرمز به گیاهی گفته می شود که در زمان قدیم بر اثر آفتاب دیدگی و در زمان امروزی بر اثر بخارپز شدن به رنگ قرمز در آمده است. این دو سبک از نظر خواص با هم فرقی ندارند و تغییر رنگ به دلیل کاراملیزه شدن قند های ریشه اتفاق می افتد. خواص خاص جیسنگ مخصوصا در نوع کره ای آن می تواند نابود شدن سلول های مغذ را متوقف کند که خود باعث بهبود عملکرد مغز و جلوگیری از کند شدن حافظه است.

انواع جیسنگ

بعد از جیسینگ چینی که در بالا توضیح داده شد جیسنگ آمریکایی در بازار دنیا مبادله می شود که این نوع از جیسنگ آمریکایی کوچک تر است و در شمال آمریکا رشد می کند. این گیاه توسط سرخپوستان استفاده می شد اما بعد از گذشت مدتی طرفداران زیادی در آسیا پیدا کرد به گونه ای که امروزه بیش از 85 درصد گیاه کشت شده در آمریکا به آسیا صادر می شود.

نوع  دیگر جیسنگ در بازار نوع ژاپنی آن است که مشابه نوع چینی آن است. دیگر مدل جیسنگ سنچی نام دارد که به آن کاذب نیز گفته میشود. که این مدل نیز از نظر خواص همانند چینی است که میتوان خونریزی را متوقف کند. نوع دیگر جیسنگ وجود دارد که بسیار نادر است و در آمریکا رشد میکند که برای درمان سردرد، سرفه و سوء هاضمه بسیار مفید است، نام این جیسنگ دارف است.

  کاشت جیسینگ

محیط مناسب
 

این گیاه که از گران قیمت ترین انواع گیاهان دارویی است در مکان های سرد و مرطوب بهتر رشد پیدا میکند. البته در کشت جیسنگ سعی می شود محیط بومی آن را فراهم کرد یعنی جنگلهای سرد و مرطوب با درختان چوبی. این جنگلهای مورد علاقه ی جیسنگ معمولا از خاکهای غنی تشکیل شده اند. در ایران جنگلهای شمال از شرق گلستان تا اردبیل مناسب کشت جیسنگ می باشد.

برای انتخاب محیط مناسب کشت جیسنگ باید نکاتی را دانست: این گیاه در مکان های سایه دار و جنگلهایی با درختان خزان کننده مانند صنوبر زرد، بلوط، افرا و صنوبر رشد بهتری نسبت به جاهای دیگر دارد. جنگلهای یاد شده با درصد سایه ی 80 درصدی بسیار ایده آل می باشند. نکته ی دیگر در کشت جیسنگ این است که این گیاه در رقایت با بوته های خودرو در زیر درختان جنگلی ضعیف بوده و رشد آن به شدت تحت تاثیر قرار میگیرد، شاید یکی از بهترین راهها برای پیدا کردن محیط مناسب برای این گیاه این است که ببینیم آیا در آن مکان جیسنگ به صورت وحشی رشد می کند یا نه. از آنجا که این گیاه بسیار نادر است و ممکن است مکانهای مناسب برای کشت خالی از جیسنگ وحشی باشد می توانیم گیاهان دارویی دیگری را به جای جیسنگ در نظر بگیریم، مثلا هر جایی که زنجبیل، سیب زمینی شیرین، مهر سلیمان و سرخس به صورت وحشی رویید جیسنگ نیز می تواند کشت شود.

 

ارزیابی خاک و کود
 

خاک مناسب برای پرورش جیسنگ باید دارای رطوبت با زهکشی مناسب باشد . میزان این رطوبت باید به حدی باشد که با دست رطوبت را حس کرده اما گلی و شل نباشد. برای پرورش جیسنگ سعی بر آن می شود که خاک سایت کشت را به خاک بومی این گیاه نزدیک کرد. در جدول زیر آنالیز خاک مناسب برای کشت جیسنگ آورده شده که شما می توانید بعد از ازمایش خاک، سایت خود را با این جدول مقاسه کنید.

این گیاه در خاک هایی با کلسیم و فسفر پایین رشد خواهد داشت اما ریشه های بسیار کوچکتری تولید می کند. بهتر است کلسیم و فسفر زمین در صورت پایین بودن با کود های مناسب بالا برود. نکته ی مهم در کود دهی این است که ما نباید از کودهایی استفاده کنیم که باعث بشود میزان اسیدیته ی زمین به سمت قلیایی برود.
 

کاشت جیسنگ

همان طور که گفته شد در کشورهایی که جیسنگ به وفور یافت می شود ممنوعیتی در زمینه ی فروش بذر جیسنگ یا نشاء آن به اتباع بیگانه و جود دارد و در صورت مشاهده ی چنین تخلفاتی قوانین بسیار سختی را قرار داده اند. بذر های جیسنگ برای کاشته شدن نیاز به یک دوره ی چینه سرمایی دارد که خود ممکن است یکسال طول بکشد. البته شما می توانید بذر های چینه شده را خریداری کنید که به بذر های اماده معروف هستند.

زمانی که شما بذر آماده را خریداری کردید باید این بذر ها را رطوبت دهید و در جای مرطوبی نگهداری کنید. مثلا می توانید این بذر ها را در پلاستیک درون یخچال نگه داری کنید تا زمانی که شما آماده ی کشت می شوید. بهتر است هفته ای بک بار بذر ها را اسپری بذر کنید.

آماده سازی بذرهایی که دوره ی چینه سرمایی را نگذرانده اند: بذر هایی که به صورت وحشی در طبیعت پیدا می شوند قابلیت جوانه زنی را ندارد زیرا آنها نیاز به یک فرایند سرمایی دارند که باید به مدت یکسال انجام شود بدین منظور از یکی از روش های زیر میتوانید استفاده کنید.

روش اول

این روش طبیعی چینه دادن است یعنی استفاده از طبیعت برای سرما دادن به بذر ها . برای این کار بذر ها را در کیسه ی پلاستیکی بگذارید و در آن را محکم ببندید . این بذر ها را در فصل پاییز زیر 10 الی 13 سانتیمتر خاک قرار دهید و خاک را با مالچ بپوشانید.

روش دوم

در فصل سرما نیز این روش کارا است بدین گونه که بذر ها را درون جعبه ای ریخته و روی آنها شن میریزیم . می توانیم این بذر ها را به صورت لایه های بذر و شن ریخته تا هر سال از یک لایه ی آن استفاده کنیم. سپس جعبه را در عمق 30 سانتیمتری دفن میکنیم.

زمانی که فصل بهار می رسد بذر ها را از جعبه خارج کرده و بذر های کپک زده و نرم شده را حذف، بذر های جوانه زده را می کاریم و ما بقی را دوباره در جعبه می گذاریم و عملیات را تکرار می کنیم.

کاشت جیسنگ

حالا که شما بذر های آماده را دارید آن بذر هایی که سبز شده است را بکارید و ما بقی بذر ها را 10 دقیقه ضد عفونی کنید. برای ضد عفونی کردن میتوانید از قارچ کش یا سفید کننده استفاده کنید. قبل از کاشت جیسنگ در زمین باید توجه کنید که زمین کاشت باید عاری از علفهای هرز باشد.

برای کاشت بذر ها در فصل پاییز اقدام فرمایید. ابتدا باید برگ ها را کنار زده و سپس بر روی زمین شیارهایی را ایجاد کنیم و سپس فاصله ی کشت را 15 الی 23 سانتیمتر در نظر میگیریم، بر ها را که قبلا با دست خورد کرده تا به پوسته ی داخلی رسیده باشید را درون شیار ها قرار می دهید و برگهای جمع شده یا مالچ را به عمق 2.5 الی 5 سانتیمتر بر روی آنها میکشیم، این کار بسیار ضروری است، باید توجه کرد که ضخامت بیش از اندازه مانع از رشد و جوانه زنی خواهد شد و نکته ی مهم در این مقوله کم کردن ضخامت مالچ و برگ ها در فصل بهار است تا جنسنگ بتواند جوانه زنی کند. اگر در سطح وسیع کاشته می شود و قصد دارید کشت 3 ساله داشه باشید تراکم بوته ها میتواند به 3 سانتیمتر هم برسد به طور کلی میزان بذر مورد استفاده در متر مربع 65 الی 120 عدد بذر است.

خطر ابتلا به بیماری قارچی در جنسنگ بسیار بالا است و این خطر در صورتی که جنسنگ به صورت متراکم کاشته شود بیشتر مزرعه را تهدید می کند. معمولا در سال اول در هر متر 65 بوته جنسنگ کاشه می شود که در سال دوم به 11 عدد می رسد.

برداشت جیسنگ

برداشت میوه و گل

معمولا جیسنگ بعد از سال سوم شروع به گل دهی و میوه دهی میکند. میوه ی این گیاه شبیه به توت بوده که داخل آنها بذر پرورش می یابد.

برداشت ریشه

برداشت ریشه باید دقت شود که به ریشه آسیبی وارد نشود بدین منظور از ابزاری استفاده میکنید که مناسب برداشت است و حداقل 15 سانتیمتر باشد.

پس از آن ریشه ها را در آب سرد غوطه ور میکنیم تا خاکهای چسبیده به آن جدا شود سپس آنها را با برس نرم تمیز میکنیم. پس از مرحله ی شستوشو این ریشه ها را در مکان مناسب که دمای بین 21 الی 32 درجه سانتیکراد دارد خشک میکنیم. برای حفظ کیفیت جیسینگ در طول مراحل خشک شدن رطوبت اتاق را بین 35 الی 45 درجه ی سانتیکراد پایدار کنید.

بیماری های گیاه جیسنگ

جیسنگ به بیماری قارچ حساس است و در صورتی که به این بیماری دچار شود ریشه چروک می خورد و میگندد و ناگهانی بوته میمیرد. بهترین راه برای پیشگیری این بیماری استفاده از مانکوزب هر یک ماه است. اگر این بیماری به گیاه شما برسد درمان آن تقریبا غیر ممکن است.

بیماری دیگر که برای جیسنگ بسیار مهم است شپشک آرد آلود است که بهترین راه برای پیشگیری و مبارزه با ان استفاده از سموم سیستماتیک هر دو ماه یکبا است. در صورت پیدا نکردن سم سیستمیک می توانید از مالاتیون استفاده کنید.

خواص جیسنگ

جیسنگ قرن هاست به منظور بهبود عملکرد حافظه، کاهش استرس، درمان ناتوانی، سستی و سایر علائم ناشی از فرسودگی و افزایش سن و همچنین برای افزایش طول عمر افراد استفاده می شود. در زمان های باستانی این گیاه چنان ارزش بالایی داشت که مصرف آن توسط مردم عادی ممنوع بود و فقط حاکمان و فرمانروایان حق استفاده از آن محصول را داشته اند. این گیاه را به عنوان اکسیر جوانی و شادابی در آینده استفاده کرده اند و امروزه راز جوان ماندن مردم شرق آسیا می باشد.

طریقه ی مصرف این گیاه به گونه های متفاوتی است که متداول ترین روش استفاده از آن ریشه ی خوراکی این گیاه است. این ریشه ی خشک شده را می توان دم کرد یا حتی در سوپ ریخت و میل کرد. همان گونه که در بالا اشاره شد سرخپوستان از این گیاه به صورت خام استفاده میکردند و با جویدن این ریشه ها انرژی لازم برای یک راهپیمایی طولانی را کسب می کردند. امروزه ورزشکاران و افرادی که انرژی بیشتری می خواهد از قرص آن استفاده میکنند.

در زیر ما خواص گیاه جیسنگ را برای شما لیست می کنیم:

• گشایش ذهن
• افزایش قدرت جسمانی
• بهبود فعالیت حافظه
• افزایش شادابی ئ نشاط
• افزایش قدرت تحمل
• رفع استرس
• مقابله با پیری و فرسودگی
• بالا بردن قدرت دفاعی بدن در برابر بیماری ها
• تقویت سیستم ایمنی بدن
• تنظیم سوخت و ساز متابولیسم بدن
• جلوگیری از سردرد
• درمان بیخوابی و بد خوابی
• کاهش اثرات منفی ناشی از یائسگی زنانه
• برطرف ساختن مشکلات جنسی در هر دو طرف
• رفع خستکی و ضعف و بی حالی
• افزاش قدرت و توان سیستم قلبی و عروقی
• تنظیم فشار خون
• تنظیم سطح قند خون بدن
• افزایش تعداد و کیفیت اسپرم برای مردان
• درمان مشکل عدم نعوذ برای مردان
• ایجاد سفتی آلت مردان در هنگام نزدیکی
• تقویت اعصاب تناسلی مردانه برای درمان زود انزالی
• افزایش منی برای مردان
• تنظیم قاعدگی در زنان
• کاهش وزن

نکته: بعضی از سود جویان از جیسنگ برای درمان بیماری نابروری مردان استفاده میکنند که ریشه ی پزشکی ندارد

استفاده ی این گیاه برای مردان خواص سرشاری دارد که باعث بهبود بهتر عملکرد جنسی آنها می شود به طور کلی جیسنگ تقویت کننده ی قوای بدن است. استفاده ی این گیاه برای زنان نیز در تنیم کردن دوران قاعدگی مفید می باشد. ضمنا این گیاه برای افرادی که در ابتدای دوران یائسگی قرار دارند مفید می باشد در این دوران با تنظیم تولید استروژن در تخمدان ها کمک زیادی به افراد یائسه میکند. همچنین به علت خنک کننده بودن جیسنگ می تواند گرفتگی ناشی از یائسگی را درمان میکند. مصرف جیسنگ در زنان باعث افزایش میل جنسی آنها نیز می شود.

خواص دیگر جیسنگ مربوط به پوست و مو است که در زیر به آنها اشاره میکنیم:

• ضد پیری
• بهتر کردن رنگ پوست
• باعث شفاف سازی و رطوبت پوست میشود
• باعث درمان بیماری های پوستی می شود
• درمان نقاط تیره روی پوست
• بهبود پوست های خشک
• کم شدن ریزش مو
• شاداب کردن مو و پوست سر و رشد بهتر