نماتد سیست سیب زمینی چیست ؟

نماتد سیست سیب‌زمینی (Potato cyst nemotade (Globodera species

فرم زندگی: نماتد
منبع: آمریکای جنوبی
توزیع: اروپا، آمریکای شمالی و جنوبی، آسیا، آفریقا و نیوزیلند
ویژگی‌ها: پژمردگی و تغییر رنگ برگ، سیست ریشه و کاهش سیستم ریشه، کاهش عملکرد و سیب‌زمینی‌های کوچک‌تر، کوتوله شدن گیاه و پیری زودرس 
خط سیر: حرکت کیست‌ها توسط باد، باران، آب، خاک، وسایل کشاورزی، مواد گیاهی
گیاهان در معرض خطر: گونه‌های Solanum ازجمله سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی و بادمجان
نماتدهای سیست سیب‌زمینی، کرم‌های گرد میکروسکوپی هستند که از ریشه‌های سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، بادمجان و سایر گیاهان خانواده Solanaceae (بادمجانیان) تغذیه می‌کنند. نماتد سیست سیب‌زمینی، یک آفت بزرگ برای گیاه سیب‌زمینی است که اگر کنترل نشود می‌تواند باعث خرابی محصول شود. این عامل بیماری‌زا باعث ایجاد آسیب قابل‌توجهی به صنعت سیب‌زمینی استرالیا شده و تلفات محصول و از دست رفتن بازارپسندی از صادرات این محصول جلوگیری می‌کند. (برای مطالعه ی مقاله ی بهترین روش کشت سیب زمینی کلیک کنید)

چرخه زندگی نماتد سیست سیب‌زمینی

دو نوع نماتد سیست سیب‌زمینی وجود دارد:

•      نماتد سیست سیب‌زمینی سفید یا نازک (Globodera pallida)
•      نماتد سیست سیب‌زمینی زرد یا طلایی (Globodera rostochiensis)

نماتد سیست سیب‌زمینی در ریشه‌های سیب‌زمینی و سایر میزبان‌ها، زندگی و تغذیه می‌کنند و سبب آسیب جدی به سیستم‌های ریشه می‌شود. خسارت قابل‌توجهی در زیرزمین می‌تواند قبل از اینکه علائم حتی در سطح زمین قابل‌مشاهده باشد، رخ دهد.

 آفت خاک زاد، توسط باد، باران، آب، حمل‌ونقل خاک‌آلوده چسبیده به دانه‌ها، حیوانات، تجهیزات کشاورزی، لباس و گیاهان، گسترش می‌یابد. نماتد سیست سیب‌زمینی می‌توانند به‌صورت کیست‌ها در خاک تا 20 سال در غیاب گونه‌های میزبان زنده بماند.
وقوع آفت در بسیاری از کشورها مثل اروپا، آمریکای شمالی، آمریکای مرکزی و کارائیب، آسیا، آفریقا و نیوزیلند دیده شده است. 

شکل ظاهری نماتد سیست سیب‌زمینی

این نماتدها بسیار کوچک هستند، کمتر از 1 میلی‌متر و کیست‌ها به‌اندازه‌یک سر خودکار (0.5 میلی‌متر) هستند. جنس نر، بدن کرم مانند معمولی دارد، در حالی که پس از جفت شدن با ماده، تقریباً کروی می‌شود و به‌صورت کیست در سطوح ریشه ظاهر می‌شود. هر دو جنس نر و ماده اندوپارازیت هستند، به این معنی که در ریشه‌ها تغذیه می‌کنند. نماتد جوان سیست سیب‌زمینی از کیست‌هایی که می‌توانند حاوی تا 500 تخمک باشند، خارج می‌شوند. هنگامی‌که نماتد جوان از تخم خارج می‌شود، بین ذرات خاک حرکت می‌کند و به ریشه سیب‌زمینی درست در نوک ریشه، حمله می‌کند. نماتد سیست سیب‌زمینی روی سلول‌های ریشه گیاهی تغذیه می‌کند و باعث می‌شوند که این سلول‌ها بسیار بزرگ و در نهایت پاره شوند. 
 

رفتار، رژیم غذایی و عادات نماتد سیست سیب‌زمینی

این ارگانیسم در غیاب میزبان به‌صورت کیست در خاک زنده می‌ماند، که باقی‌مانده پوست‌اندازی نماتدهای مرده مادری هستند که هر کدام 400 تخم می‌گذارند. هر تخم حاوی یک نماتد جوان جمع شده است. وقتی که تخم‌ها در شرایط مطلوب قرار بگیرند، نماتدهای نارس یا لاروها از تخم خارج می‌شوند. خروج از تخم توسط مواد شیمیایی که از ریشه‌های سیب‌زمینی رها می‌شوند، تحریک می‌شود. نماتد جوان در بین ذرات خاک حرکت می‌کند و در ریشه‌های سیب‌زمینی قرار می‌گیرد. هنگامی‌که درون ریشه قرار می‌گیرد، نماتد موجب پوسیدگی سلول‌های گیاهی می‌شود و با استایلت سوزنی شکل خود از آن تغذیه می‌کند. تغذیه باعث ایجاد تغییراتی در سلول‌های ریشه گیاهی می‌شود، که غیرطبیعی به نظر می‌رسد. نماتدهای ماده که مکان‌های تغذیه را در ریشه‌ها ایجاد می‌کنند، به‌صورت بی‌رویه و فزاینده گسترش می‌یابند، که باعث قطع شدن بافت ریشه می‌شوند. نماتدهای نر باریک ریشه‌ها را ترک می‌کنند و با نماتدهای ماده همسایه که فقط سرشان در نوک ریشه وجود دارد، و قسمت انتهایی بدنشان بیرون از ریشه است، جفت‌گیری می‌کنند. پس از بارور شدن، تخم در داخل ماده‌ها رشد می‌کند که در همان زمان می‌میرند و به‌صورت کیست سفیدرنگی در خارج از ریشه درمی‌آیند. هنگامی‌که گیاه سیب‌زمینی برداشت می‌شود، کیست‌های بالغ از بین می‌روند و در خاک افتاده و منتظر می‌مانند تا محصول سیب‌زمینی بیشتری رشد کند. به‌طورکلی، تنها یک دوره زندگی در هر محصول در حال رشد رخ می‌دهد و 38 تا 48 روز طول می‌کشد تا تکمیل شود.
میزبان‌های نماتد سیست سیب‌زمینی شامل گونه‌های سیب‌زمینی (Solanum spp.)، گوجه‌فرنگی (Lycopersicon spp.)، بادمجان (Solanum melongena) و برخی از علف‌های هرز solanaceous هستند. اگرچه میزبان ترجیح داده شده سیب‌زمینی است، نماتد سیب‌زمینی می‌تواند به گوجه‌فرنگی و سایر گیاهان آوندی، ازجمله علف‌های هرز تاجریزی، آسیب بزند. به همین دلیل جمعیت نماتد در خاک می‌تواند تا زمانی که محصولات پرورش‌دهنده رشد می‌کنند، افزایش یابد.

تولیدمثل نماتد سیست سیب‌زمینی

نماتدهای سیست سیب‌زمینی جوان و بالغ شبیه کرم هستند، و نام عمومی آن‌ها "کرم‌های گرد" است. آن‌ها دارای شش مرحله زندگی هستند: تخم، چهار مرحله جوانی و بالغ. اکثر گونه‌ها دارای فرم‌های بالغ و نر و ماده هستند و تولیدمثل جنسی دارند. نماتدهای سیست سیب‌زمینی در جنس Globodera پارازیت‌های مهمی برای چندین میزبان گیاه solanaceous  هستند. کنترل Globodera یکی از پیچیده‌ترین روش‌های کنترل آفات گیاهی است، زیرا "کیست" درواقع بدن یک نماتد ماده‌ی مرده حاوی صدها تخم است. کیست‌ها با تخم‌های زنده می‌توانند تا چند دهه زنده بمانند، در حالی که نسبت به تنش‌های شیمیایی و بیولوژیکی نسبتاً مقاوم هستند، تا زمانی که تخم‌های موجود در ریشه گیاهان حساس میزبان مثل سیب‌زمینی تحریک شوند. به همین دلیل حرکت خاک‌های حاوی کیست (مانند خاک‌های باقیمانده روی بخش‌های گیاهی برداشت شده یا روی تجهیزات کشاورزی) معمولاً به عنوان بهترین روش انتقال این نماتدها از یک زمین یا مکان جغرافیایی به مکان دیگر می‌باشد. تخم در کیست‌ها در صورت عدم حضور میزبان solanaceous  ممکن است تا سال‌های زیادی باقی بماند. وقتی تخم‌ها تفریخ می‌شوند، در مرحله دوم جوان‌ها ظهور می‌کنند و در فواصل کوتاهی روی ریشه‌های گیاهان حرکت می‌کند، تا این‌که به آن‌ها نفوذ کند، از ریشه تغذیه کند و چرخه زندگی خود را کامل کند. نماتدهای خارجی روی ریشه گیاهان تغذیه می‌کنند و باعث کاهش عملکرد محصول می‌شود. غده‌های سیب‌زمینی موردحمله قرار نمی‌گیرند. جمعیت بدون کنترل ناظم باقی‌مانده و در طول زمان می‌تواند به‌طور چشمگیری در یک مزرعه سیب‌زمینی افزایش یابد.
 

علائم نماتد سیست سیب‌زمینی

علائم حمله‌ی نماتد سیست سیب‌زمینی به‌صورت سیستم ریشه‌ای نامنظم دیده می‌شود، ازجمله: رشد ضعیف، انقراض در طول دوره تنش آبی، پیری زودرس و کاهش عملکرد غده تا سطح بیش از 80٪. اگرچه بیشتر توسعه نماتد سیست سیب‌زمینی در سیستم ریشه اتفاق می‌افتد، کیست در خارج از ریشه‌ها بالغ می‌شود و پس از برداشت در خاک می‌افتد و به‌راحتی از طریق خاک متصل به غده‌ها، به‌ویژه در شکاف طبیعی مانند چشم‌های غده سیب‌زمینی، منتقل می‌شود. فقط در شرایط استثنایی، به عنوان مثال در تراکم بسیار زیاد، کیست‌ها به‌طور مستقیم به غده‌های سیب‌زمینی وابسته هستند.
 
گیاهان آلوده کوتوله شده و ممکن است از بین بروند، برگ‌ها ممکن است زرد یا بی‌رنگ باشند. گیاهان آسیب‌دیده دارای سیستم ریشه‌ای کاهش‌یافته هستند که به‌صورت غیرطبیعی و قهوه‌ای‌رنگ است. در هنگام گلدهی و یا بعد از آن، لکه‌های سفید، زرد یا قهوه‌ای، حدوداً به‌اندازه‌ی نوک خودکار (0.5 میلی‌متر)، در خارج از ریشه دیده می‌شوند.

کنترل بیولوژیکی نماتد سیست سیب‌زمینی

مسیر اصلی که نماتد سیب‌زمینی به‌واسطه‌ی آن گسترش می‌یابد، از طریق حرکت مواد آلوده، عمدتاً خاک است که ممکن است حاوی غده، گیاه، مواد زائد یا ماشین‌آلات مزرعه باشد. جمعیت بیشتر نماتد سیب‌زمینی در یک مزرعه، با خطر گسترش بیشتر آن به یک مزرعه دیگر همراه است. با این حال، اگر سیب‌زمینی در خاک‌آلوده به نماتد سیست سیب‌زمینی رشد کند، خطر انتقال با غده ی محصولات آلوده نیز می‌تواند با زدودن خاک از روی سیب‌زمینی کاهش یابد. بنابراین، اصول کلیدی کنترل نماتد سیست سیب‌زمینی در بذر سیب‌زمینی است: 
مطمئن شوید بذرهایی که در مزرعه بذر رشد می‌کنند مورد آزمایش قرارگرفته‌اند و فاقد آلودگی هستند و تحمل کم (1٪) برای خاک همراه با بذر سیب‌زمینی برای بازاریابی تنظیم‌شده است.
ازآنجاکه کیست‌های نماتد سیست سیب‌زمینی به‌صورت بسیار طولانی‌مدت در خاک زنده می‌مانند، حتی در غیاب گیاهان میزبان مناسب، ریشه‌کن کردن نماتد سیست سیب‌زمینی از یک محل آلوده در کوتاه‌مدت امکان‌پذیر نیست. با این حال، ریشه‌کنی به عنوان هدف بلندمدت برای کل مزرعه‌ی آلوده در نظر گرفته می‌شود. مدیریت مداوم سایت‌های شیوع نماتد سیست سیب‌زمینی باید به‌صورت پیوسته انجام شود. استفاده از ارقام مقاوم در جهت سرکوب جمعیت نماتد سیست سیب‌زمینی در خاک توصیه می‌شود.

 کنترل شیمیایی نماتد سیست سیب‌زمینی

نماتد سیست سیب‌زمینی را می‌توان با استفاده از سمومی مثل Telone ،oxamyl وdazomet و یا متیل برومید کنترل کرد.

 منابع

http://www.agriculture.gov.au/pests-diseases-weeds/plant/potato-cyst-nematode
https://www.sasa.gov.uk/seed-ware-potatoes/nematology/potato-cyst-nematodes-pcn
http://agriculture.vic.gov.au/agriculture/pests-diseases-and-weeds/plant-diseases/vegetable/potato-diseases/potato-cyst-nematode
https://www.globodera.org/potato-cyst-nematode-lifecycle