مهمترین آفات و بیماری های درخت سیب

شناخت آفات و بیماری ها می تواند به افزایش کیفیت و کمیت محصولات کشاورزی کمک شایانی کند. به دنبال شناخت این علل و برطرف کردن هر کدام از این عوامل می توان منتظر افزایش راندمان در محصولات کشاورزی بود. درخت سیب که یکی از شناخته شده ترین درختان میوه در مناطق معتدل یا سردسیر است، در زمان کاشت، داشت و برداشت می تواند با عوامل بیماریزای زیادی روبرو شود.
از مهمترین آفات و بیماری های درخت سیب می توان به موارد زیر اشاره کرد.

کرم سیب

کرم سیب یکی از اصلی ترین آفات درخت سیب به شمار می رود و عمدتاً به سیب و گلابی خسارت می زند ولیکن درخت هایی مانند به، آلو، آلبالو، گردو، خرمالو، بادام و انار میزبان این آفت هستند. لاروهای این حشره به شدت به میوه ها وابسته بوده و به عنوان یک منبع غذایی از میوه درختان سیب تغذیه می کنند. لارو ها در ابتدای رشد میوه های سیب از گلگاه به داخل میوه نفوذ می کند واز دانه های ریز سیب تغذیه می کنند و باعث توقف رشد میوه و زود رس شدن میوه های سیب می گردند.  لارو کرم سیب با تغذیه از دانه ها باعث قطع ارتباط هورمونی میوه و ریزش میوه های سیب می شوند. اگر میوه های سیب درشت شده باشند این حشره از پوست میوه نفوذ کرده و فقط باعث کاهش کیفیت بازارپسندی این میوه می شود. لارو ها پس از بلوغ، تخم های خود را به صورت انفرادی روی برگ های مجاور میوه ها و سرشاخه درختان می گذارند.

مبارزه با کرم سیب

جمع آوری میوه های آلوده و از بین بردن آن ها در طی فصل رویش، استفاده از تله های فرمونی، استفاده از تله های مانیتوری در صورت عدم وزش باد نیز باعث ردیابی حشره بالغ می شود. ولیکن در صورت وزش باد توصیه نمی گردد. پاشش فرمون به تنه میزبان برای جلب حشرات نیز می تواند مفید باشد. مبارزه شیمیایی در زمان خروج لاروها از تخم و قبل نفوذ آن ها به داخل میوه موثر بوده و سموم فوزالن، دیازینون، موسپیلان و کنفیدور برای کنترل پیشنهاد می گردد.

لیسه سیب

آفت لیسه سیب در مناطق کوهستانی همانند استان البرز شیوع بیشتری دارد و همه گونه های سیب و گاهی گلابی را نیز مورد حمله قرار می دهد. حشرات بالغ بعد از تخمگذاری ماده مخصوصی شبیه تار عنکبوت برای حفظ تخم ها تولید می کنند. پس از 15 روز لارو ها هم زمان با باز شدن جوانه های برگ از تخم خارج شده ولی در زیر پولک باقی می مانند. در بهار سال بعد لارو های گرسنه سال قبل با حمله دسته جمعی به درخت، شروع به تغذیه از برگ ها قبل از حضور شکوفه های سیب می کند و برگ ها ظاهری غده مانند به خود می گیرند و با نوک قهوه ی قابل تمایز با دیگر برگ ها هستند. این حشره باعث ضعیف شدن درختان می شود و درخت را وادار می کند از ذخیره خود استفاده نماید تا بتواند برگ جدید تولید نماید. بنابراین هم محصول سال و هم محصول سال بعدی را تحت تاثیر قرار می دهد و مقاومت کلی درخت سیب را در برابر شرایط نامساعد محیطی کاهش می دهد. در صورت تکثیر انبوه حشره همه جوانه های دانه از بین رفته و اندازه میوه ها کاهش می یابد و گاهی میوه ها از دست می رود.  

مبارزه با لیسه سیب

جمع آوری و از بین بردن برگ های ریزش شده و سوزاندن آن ها، استفاده از زنبور پارازیته کننده لارو و باکتری باسیلوس به صورت محلول پاشی جهت از بین بردن لاروها، تله های فرمونی برای ردیابی حشرات اثر بخش می باشد. در صورت لزوم کنترل شیمیایی، سموم مورد استفاده  همانند مالاتیون و دیازینون باید قبل از تشکیل دالان  در تنه و موقع خروج لاروها از تخم انجام بگیرد تا کنترل موثرتری صورت گیرد.

کرم خراط

 از جمله دیگر آفات مهم سیب محسوب می شود که خسارت های بسیاری را به کشاورزان وارد می کند. گردو، زیتون، انار، مرکبات، آلبالو و درختان غیر مثمر از دیگر میزبان های مهم این آفت هستند. لارو این حشره از سرشاخه های جوان تغذیه نموده و از شاخه های متوسط در زمستان تا مرداد سال بعد تغذیه می کند. خسارت به صورت گلوله قهوه ی رنگ شبیه سماق روی سرشاخه های جوان قابل تشخیص است. معمولا محل اتصال دمبرگ به شاخه بیشتر آسیب دیده و توسط حشره مورد تعذیه قرار می گیرد.

مبارزه با کرم خراط

بهترین طریقه کنترل این آفت تغذیه گیاهان و تنظیم آبیاری درختان میزبان است. همچنین تله های فرمونی جهت جذب حشرات بالغ و شکار انبوه آفت بسیار اثربخش می باشد. همچنین خمیر زئوزران برای کنترل لاروهای موجود در تنه درختان بسیار پرکاربرد می باشد.

کرم سفید ریشه

این آفت در مناطق کوهپایه ی بسته به منطقه کاشت میزبانان در اوایل تیر ظهور می یابد. ماده ها پس از نفوذ به عمق 7 سانتی متری خاک تخم می گذارد بعد از طی شدن دوره جنینی لاروها از تخم خارج شده و شروع به تغذیه از ریشه می کنند. بیشتر درختان ضعیف خصوصاً دو یا سه ساله در معرض این آفت قرار می گیرند.

سوسک سرشاخه خوار رزاسه

در حال حاضر این آفت به دلیل تداوم خشکسالی  به یکی از آفات مهم درختان سیب، بادام، زردآلو، گلابی، بید، چنار و نارون تبدیل شده است. اصلی ترین خسارت وارد شده به درختان توسط لاروها انجام می گیرد که به صورت زیر پوستی در شاخه ها و تله ها زندگی نموده و با قطع ارتباط آوند آبکش باعث خشکیدگی سرشاخه ها و گاهی شکستن شاخه ها می شود این خسارت روی نهال های دو یا سه ساله بیشتر یوده و در مواردی نابودی کامل نهال گزارش شده است.

مبارزه با سوسک سرشاخه خوار رزاسه

آبیاری منظم و تقویت درختان تا حدودی باعث کاهش خسارت می شود. زیرا به درختان ضعیف بیشتر جذب می شوند، استفاده از گیاهان تله که گل های روشن و معطر دارند نظیر هویج در جلب حشرات می تواند مثمرثمر واقع شود تا در زمان ظهور حشره کامل و قبل جفت گیری سم پاشی با سموم سیستمیک و نفوذی همانند کنفیدور و موسپیلان انجام گیرد و خسارت را تا 70 درصد کاهش دهد ولیکن در زمان ظهور لاروها به علت مخفی بودن لارو درون سرشاخه ها سموم شیمیای توصیه نمی شود. همچنین تله های فرمونی و نوری برای شکار آفت توصیه می شود.

بیماری قارچی لکه سیاه سیب (اسکب)

علائم عفونت این بیمارگر در برگ ها به صورت ضایعات سبز روشن مشاهده می شود که به مرور به رنگ قهوه ی زیتونی با بافت مخملی پیشرفت می کند. این ضایعات به صورت گال و پیچیده شدن برگ قابل تشخیص است. میوه ها نیز قهوه ی شده و به حالت چوب پنبه در می آیند و با بزرگ شده میوه پوست و گوشت سیب شکافته می شود و میوه های جوان نیز زودتر از موعد رسیده و ریزش می کنند.

مبارزه با لکه سیاه سیب

 هرس مناسب و جمع آوری برگ ها و میوه های آلوده به کاهش تلقیح و گسارش قارچ کمک می گند . افزون بر این، مالچ کردن برگ های افتاده به خاک برای از بین بردن آسکوسپورها توصیه می شود. در جهت پیشگیری از آلوده شده درختان به این بیماری لازم است از سموم محافظای نظیر کاپتان، سراکوئینت و سموم مسی استفاده نمایید. اما در صورت آلوده شدن درخت سموم درمان کننده استروبی، فلینت موثر می باشند.

بیماری دارخور سیب (شانکر سیتوسپورایی)

بیماری دارخور سیب در بیشتر مناطق کاشت سیب واقع در مناطق سردسیر شیوع می یابد و جزء خسارت زاترین بیماری در درختان سیب به حساب می آید. نخست در محل آلودگی پوست شاخه ها نرم شده و حالت فرورفتگی دارد. به تدریج رنگ لکه ها قهوه ی شده و بزرگ تر می شوند و پس از مدتی پوست شاخه خشک شده و شانکر تشکیل می شود و پوست شاخه در محل زخم شکاف بر می دارد. شاخه های آلوده اغلب زرد می شوند و گاهی ممکن است پژمرده شده و به زمین بیفتند.

مبارزه با شانکر سیتوسپورایی

هرس شاخساره های آلوده باید ده سانتی متر پایین تر از محل شانکر باید انجام گیرد و سپس با سموم اکسی کلرومس و مخلوط بردو پانسمان شود. درختان جوان  کاشته شده در اطراف درختان آلوده درمعرض خطر بسیار بیشتری قرار می گیرند.
سیستم های آبیاری بارانی نیز باعث تشدید بیماری می شوند. کنترل آفات دیگر نظیر سوسک پوست خوار سیب بسیار موثر بوده زیرا باعث عدم انتقال بیماری شانکر سیتوسپورایی می شوند. همچنین ترکیبی مانند کاپتان و تیوفانات متیل برای ضدعفونی محل شانکر پس از تراشیدن ناحیه آلوده بسیار موثر است.

موزاییک سیب

مشخص ترین نشانه این بیماری در برگ ها، با بروز لکه ها و نوارهای نامنظم کم رنگ و روشن و سپس قهوه ای مشاهده می شود. با افزایش سن برگ ها لکه ها نکروز شده و در موارد شدید ریزش می کنند. این علائم به صورت پراکنده روی یک شاخه و در مواردی کل درخت قابل مشاهده است.

مبارزه با ویروس موزاییک سیب

منحصرا این ویروس از طریق مکانیکی قابیلت انتقال دارد و در گزارش ها به ناقل بودن حشرات اشاره نشده است. بنابراین می توان با کاشت درختانی عاری از ویروس، از شیوع بیماری جلوگیری نمود. همچنین از پیوند گیاهان آلوده به پایه های سالم خودداری شود.

آتشک سیب

یکی دیگر از مخرب ترین بیماری های درخت سیب (به ویژه رقم گالا) و گلابی، بیماری باکتریایی آتشک می باشد. گل ها، ساقه ها، برگ ها و قسمت های چوبی گیاه توسط عامل بیماری آلوده می شوند و علاوه بر تولید ترشحات آبکی، ظاهری چروکیده، سیاه و مومیایی به درخت می دهد و باعث ریزش شکوفه های گلابی می شود.

مبارزه با بیماری آتشک

هرس شاخه های گیاه آلوده در پاییز یا زمستان که باکتری فعالیت چندانی ندارد باید انجام گیرد. شاخه های آلوده پس از هرس باید سوزانده شوند. با توجه به اینکه این بیماری به راحتی از طریق پاشش باران و ابزار باغبانی قابل انتشار است، لذا جلوگیری از آبیاری پاششی همانند آبیاری بارانی و ضدعفونی کردن ادوات کشاورزی از رایج ترین روش های کنترل بیمارگر به حساب می آیند. همچنین می توان از سموم مسی مانند بردوفیکس در پاییز و زمستان استفاده کرد.