بررسی کامل کود اِن پی کا

سه شنبه 11 تیر 1398

| 7158

کود اِن پی کا (NPK) چیست؟

در اصطلاح علمی کود اِن پی کا به کودی گفته می شود که به نسبت های مختلف حاوی عناصر ماکرو المنت بسیار ضروری (شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم) بوده و همچنین حاوی مقداری عناصر کمیاب (trace elements) یا میکرو المنت می باشد. به این نوع کود، کود کامل نیز می گویند. در واقع اسم کود اِن پی کا (NPK) از سه حرف اول N= نیتروژن، P= فسفر و K= پتاسیم (نام لاتین کالیوم) گرفته شده است.

چرا عناصر NPK برای کود اِن پی کا انتخاب شده اند؟

پروسه ی رشد گیاه از نظر علمی شامل سه مرحله است: کاشت، داشت و برداشت. در مرحله ی کاشت گیاه بیشتر به عنصر نیتروژن، در مرحله ی داشت بیشتر به عنصر فسفر و در مرحله ی برداشت بیشتر به عنصر پتاسیم نیاز دارد، این موضوع بیانگر و پاسخگوی این پرسش است که چرا این عناصر برای کود اِن پی کا انتخاب شده اند و همچنین نشان دهنده ی این امر است که چرا نام NPK یا ترتیب اسمی دیگری برای آن قائل نشده اند. شایان ذکر است که گیاه در هر مرحله ممکن است به مقداری از عناصر ماکرو المنت دیگر نیز نیاز داشته باشد اما به طور معمول بیشتر به عناصر یاد شده در آن مرحله نیازمند است.

کد سه رقمی کود اِن پی کا به چه معناست؟

تمامی کودها در صنعت کشاورزی حروف اِن پی کا را نشان می دهند به عنوان مثال کودی که دارای کد 10-5-5 می باشد به ترتیب اعداد از چپ به راست نمایانگر درصد عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم می باشند. از این حیث کودهای NPK به دو نوع ساده و کمپلکس تقسیم بندی می شوند. کودی که به عنوان مثال دارای کد 5-5-30 می باشد یعنی تنها دارای 30% نیتروژن بوده و به این نوع کود NPK، ساده می گویند اما به کودی مانند دی آمونیوم فسفات یا DAP با کد 0-46-18 که دارای 18% نیتروژن و46% فسفر است، کود NPKی کمپلکس می گویند.

نقش عناصر ماکرو المنت و علائم کمبود آنها در کود اِن پی کا

نیتروژن در ایجاد و رشد برگ ها یا به عبارتی در رشد رویشی گیاه بسیار مهم بوده و سبب تولید پروتئین های گیاهی می گردد. علائم کمبود آن شامل زردی برگ های مسن و کاهش رشد رویشی گیاه می باشد.فسفر در بهبود میوه دهی و گل دهی و همچنین در فرایند رشد ریشه و روند کامل فتوسنتز بسیار حائز اهمیت بوده و از علائم کمبود آن می توان به کوچک شدن برگ های جوان، تضعیف جوانه ی انتهایی و رشد ناکافی گیاه اشاره نمود.پتاسیم برای سلامت کلی گیاه بسیار ضروری است به طوری که بیماری های گیاهی را کاهش داده و به تشکیل پروتئین در میوه کمک زیادی می کند، همچنین این عنصر سبب درشت شدن و رنگ انداختن میوه در گیاهانی نظیر گیاهان زینتی می گردد. علائم کمبود آن عبارتند از: زرد شدن کناره ی برگ های پایین و سپس سوختگی آنها.کود اِن پی کا حاوی عناصر کمیاب نیز هست.

منابع تأمین کننده ی عناصر کود اِن پی کا

-   نیتروژن: منابع معدنی شامل اوره، نیترات آمونیوم و آمونیاک بدون آب و منابع آلی آن شامل کود کشاورزی، کمپوست و وعده های غذایی همراه با خون یا پودر خون می باشد.
-   فسفر: منبع معدنی شامل سنگ فسفات است که اگر این سنگ خرد شده و به خاک افزوده شود اثر کمتری نسبت به نوع پردازش شده در کود اِن پی کا خواهد داشت. منابع آلی نیز شامل کود کشاورزی، کمپوست و Biosolidها می باشند.
-   پتاسیم: منابع معدنی شامل پتاس، سولفات پتاسیم، لانگ بینیت و گرد و غبار گرانیت بوده و منابع آلی آن شامل کود کشاورزی، کمپوست و خاکستر چوب می باشند.

فرایند تولید کود اِن پی کا

پروسه ی تولید این نوع کود، فرایند مخلوط کردن و گرانول سازی است. در فرایند تولید این نوع کود، در مرحله ی اول، مواد اولیه ی هر عنصر سازنده یعنی سولفات آمونیوم، سولفات پتاسیم و فسفات آمونیوم را با آسیاب کردن به ذرات ریز تبدیل کرده و در مرحله ی بعدی با نسبت هایی که طبق فرمولاسیون کود معین گردیده، از طریق قیف مخصوص خوراک دهنده، وارد سیستم می کنند. سیستم مذکور، بخش گرانول سازی است. در این بخش، مخلوطی که از فرایند قبلی تولید شده در دستگاه گرانول ساز، گرم شده که این حرارت سبب می شود تا این ترکیبات به صورت نسبی ذوب شده و چسبنده شوند. سپس با حرکت همزن ها، گرانول های با سایز مختلف تولید و سپس گرانول ها در سیستم خشک کن و تحت هوای سرد، تشکیل و سایز مشخص پیدا می کنند. آخرین مرحله نیز بسته بندی کود اِن پی کای آماده شده می باشد.

مزایای کود اِن پی کا

•   حلالیت بسیار بالا در آب
•   حاوی عناصر ماکرو المنت و میکرو المنت مورد نیاز گیاه
•   اکثریت آنها در سیستم آبیاری رسوب تشکیل نمی دهند
•   می توان با دیگر کودهای کشاورزی مخلوط کرد
•   عملکرد و باردهی محصول را افزایش می دهند
•   گیاه را در برابر آفات و بیماری ها مقاوم می سازد
•   گیاه را در برابر خشکی، شوری و سرمازدگی مقاوم می سازد
•   جهت تمامی مراحل رشد گیاه قابل استفاده هستند.

پر مصرف ترین کودهای زیرگونه ی کود اِن پی کا

کودهای زیر گونه ی کود NPK شامل کود نیتروژن، کود فسفر و کود پتاسیم می باشند که هر کدام چندین نوع دارند، در بین طیف گسترده ی هر کدام از این نوع کودها، برخی از آنان به میزان بیشتری مصرف می گردند، که به شرح زیر می باشد:
مصرف کود نیتروژن:
کود اوره پر مصرف ترین نوع کود از زیرگونه ی کود NPK بوده که حدود 56% مصرف تمامی انواع کود نیتروژن را شامل می گردد، پس از آن کودهای آمونیوم نیترات (AN) و کلسیم آمونیوم نیترات (CAN) در رده ی دوم قرار دارند که حدود 9% مصرف جهانی را شامل می شوند.
مصرف کود فسفر:
از بین انواع کودهای فسفر که همگی زیر گونه ی کود NPK می باشند، کودهای دی – آمونیوم فسفات (DAP)/مونو – آمونیوم فسفات (MAP) حدود 57% مصرف این نوع کود را در برمی گیرد که پس از آن سوپر فسفات تکی (SSP) و سوپرفسفات تریپل (TSP) در رده های بعدی قرار دارند.
مصرف کود پتاسیم:
از بین انواع کودهای پتاس، کودهای MOP و SOP پر مصرف ترین نوع کود پتاسیم که زیرگونه ی کود اِن پی کا محسوب می گردد می باشند که میزان آن معادل 71% است. کودهای IPI، MOS، ICL و POT در رده های بعدی قرار دارند.

نکات مهم خرید و مصرف کود اِن پی کا

1.   در هیچ صورتی امکان قاعده بندی برای کودها وجود ندارد، یعنی نمی توان بیان کرد که یک نوع کود اِن پی کا برای گیاه ذرت از همه مناسب تر می باشد چرا که کود به خاک داده می شود نه به گیاه، خود این موضوع به این معنی می باشد که گیاه عناصر مورد نیاز خود را از خاک می گیرد، لذا ابتدا باید خاک آنالیز شده و طبق کمبودهای آن، کود مناسب انتخاب گردد. پس اگر گیاهی مصرف فسفر زیادی داشته باشد و خاک آن غنی از فسفر باشد، نیاز به خریداری کود غنی از فسفر یا با درصد بالای فسفر نمی باشد.
2.   برای تست کود، آن را در یک پنجم مساحت زمین خود امتحان کرده و کیفیت و عملکرد آن را برای بقیه ی زمین در نظر بگیرید
3.   محلول پاشی کودها حتما بعد از ظهر یا قبل از طلوع آفتاب صورت گیرد
4.   کشور سازنده ی محصول بسیار مهم است
5.   اکیدا توصیه می شود که ابتدا کود انتخابی خود را در ظرف کوچک با آب آشامیدنی مخلوط کرده و سپس داخل تانکر سیستم آب رسانی بریزید
6.   حتما در مورد نحوه و امکان کود اِن پی کا با سایر کودها از تولید کننده ی محصول مشورت بگیرید
7.   اوایل فصل رشد گیاه، کمترین میزان و در اواخر آن از بیشترین مقدار درصد کود استفاده گردد
8.   اگر کود به صورت آبیاری به گیاه داده می شود، زمانی که برگ های گیاه جوان هستند از کمترین مقدار و هنگام پیر شدن برگ ها از بیشترین مقدار کود اِن پی کا استفاده گردد
9.   حتما کود اِن پی کا باید در جای خشک، خنک و دور از تابش مستقیم نور خورشید نگهداری شود.
در این مطلب تمامی تلاش بر این بود تا بررسی جامع و دقیقی از کود اِن پی کا، عناصر تشکیل دهنده به همراه ذکر نقش و علائم کمبود هر یک، منابع تأمین هر یک از عناصر تشکیل دهنده ی کود، نحوه ی تولید، مزایا، به همراه اشاره ای در مورد پر مصرف ترین زیر گونه های کود NPK و در نهایت نکاتی در مورد خرید، مصرف و نگهداری این کود انجام گرفته و تقدیم تمامی افراد فعال و خریدار این کود در صنعت کشاورزی گردد.

منابع:

1-   https://www.avanmz.ir/Fertilizer.aspx
2-   http://www.arena-petrogas.com/fa/index.php/2017-05-29-07-15-13/2014-05-03-16-28-26/41-commercial-cat/391-npk
3-   http://palayeshcood.com/product/%DA%A9%D9%88%D8%AF-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-npk-20-20-20
4-   http://www.behkesht.ir/behkesht/55/?%DA%A9%D9%88%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D9%85%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D9%88-%D9%86%D8%A7%D9%86%D9%88-%D9%88-NPK
5-   https://www.keshavarzionline.com/shop/product/%D8%A8%D9%87%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%DA%A9%D9%88%D8%AF-npk-%D8%AE%D8%A7%D8%B1%D8%AC%DB%8C-%D9%88-%D9%86%D8%AD%D9%88%D9%87-%D9%88-%D8%B2%D9%85%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B5%D8%B1%D9%81-%DA%A9%D9%88%D8%AF-npk/
6-   https://allkud.com/kood-kamel-npk/
7-   https://vatan.bio/fa/solutions/what-is-npk
8-   https://www.bazremehr.ir/index.php?route=blog/article&article_id=27
9-   https://www.nazboo.com/%D8%A2%D8%B4%D9%86%D8%A7%DB%8C%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%DA%A9%D9%88%D8%AF-%DA%A9%D8%A7%D9%85%D9%84-npk-20-20-20/
10-   https://mihancactus.ir/1395/10/08/fertilizers-npk/
11-   https://marketrealist.com/2017/01/fertilizer-consumption-around-world-type/
12-   https://www.gardenfundamentals.com/fertilizer-selecting-the-right-npk-ratio/
13-   https://study.com/academy/lesson/npk-fertilizers-definition-uses.html
14-   https://feeco.com/npk-fertilizer-what-is-it-and-how-does-it-work/
15-   https://www.gardeningknowhow.com/garden-how-to/soil-fertilizers/fertilizer-numbers-npk.htm

مقالات مرتبط