مزایای استفاده از هیومیک اسید در باغات و مزارع

هیومیک اسید که البته هیچ شنباهتی به اسید های شناخته شده چه از توع آلی و چه از توع شیمیایی ندارد نوعی مواد هیومیکی است که در شرایط ویژه توسط میکروارگانیسم های خاص تولید میشود. از آنجا که این مواد پی هاش پایین در حدود 3.8 الی 5 دارد و از تجزیه ی هوموس بوجود آمده است آن را اسید هیومیک مینامیم.
اسید های هیومیکی، که میتوانند میلیون ها سال در طبیعت باقی بمانند و ترکیب بسیار پیچیده و شگفت انگیزی از انواع اسید های آمینه، پتیدها، فنول ها، آلدوئید ها، و اسید های نوکلئیک در یوند کاتیون ها داشته باشند، با هیچ ترکیب دیگری قابل قیاس نیستند. این ترکیب فوق العاده تا امروز قابل تجزیه ی کامل به دست انسان نبوده است اما در تجزیه های اولیه به سه ترکیب: هیومیک  اسید، فولویک اسید و هیومین رسیده اند.

هیومیک چیست و چگونه تولید میشود؟

مراحل تولید هیومیک اسید در دل طبیعت بدین گونه است که اگر به طور مثال یک صد کیلوگرم بافت گیاهی مثلا برگ خشک را در زیر لایه های نازکی از خاک قرار دهیم و گرما ، رطوبت و اکسیژن کافی برای آن تامین کنیم در مدت چند ماه این مقدار از بافت های گیاهی به مقدار 15 کیلو کمپست تبدیل میشود، در واقع این کمپست یک ماده ی ارگانیک است که بافت های گیاهی در آن با چشم غیر مصلح دیده میشود. چنانچه روند تجزیه ادامه یابد قارچ های میکروسکوپی که همان میکروارگانیسم های تجزیه کننده هستند 15 کیلوگرم کمپست ما را در کمتر از یک سال به حدودا 3 کیلوگرم ماده ی نرم قهوه ای رنگ تبدیل میکند، نام این ماده هوموس است. در این ماده شما با چشم غیر مصلح اثری از بافت های گیاهی نمی بینید ولی با میکروسکوپ می توان سلولهای گیاهی را مشاهده کرد. در صورت ادامه ی روند تجزیه اگر گرما و اکسیژن کافی همراه با مواد معدنی مورد نیاز برای فعالیت میکروارگانیسم ها و جود داشته باشد در طی سالیانی که ممکن است به صدها سال نیز برسد حدود 1 کیلوگرم ماده ی سیاه رنگی تولید میشود که ما آن را اسید هیومیک می نامیم. 
در همه ی خاک های کشاورزی به طور طبیعی هیومیک اسید یافت میشود و در واقع مقدار زیادی از مواد ارگانیک زمین کشاورزی را تشکیل میدهد. میزان ایده آل برای مواد آلی در خاک حدود 4 الی 6 در صد است که البته در بعضی نقاط اروپا به 6 درصد نیز میرسد ولی در مکانهای کویری مقادیر مواد آلی و اسید هیومیک بسیار ناچیز میباشد. خوشبختانه در مناطقی از کره ی زمین توده های هیومیکی باقی مانده از عصر های بسیار دور یافت شده که امروزه به عنوان منابع استخراجی کود های هیومیکی مورد استفاده قرار گرفته اند.

اهمیت استفده از اسید هیومیک در دنیا

در دنیای کنونی با توجه به پیشرفت علم کشاورزی و شناخت اثار زیان بار کود های شیمیایی بر روی محیط زیست و سلامت افراد جامعه استفاده از کود های ارگانیک اهمیت ویژه ای دارد. به همین دلیل استفاده از اسید هیومیک در صنعت کشاورزی بسیار مورد توجه قرار گرفته است و هر ساله نیز استفاده از این کود پر خاصیت در حال افزایش چشمگیری است.
دلایل استفاده از اسید هیومیک در کشور های غربی متعدد است. یکی از مهمترن دلایل این کشور ها عدم نگرانی از آلودده کردن خاک و آب بر اثر استفاده از کود های شیمیایی است که مصرف هیومیک اسید هیچ گونه آلودگی برای محیط زیست ندارد. از دلایل دیگر صرفه جویی در هزینه ها است چرا که استفاده از کود های هیومیکی باعث کم شدن میزان مصرف کودهای فصفره و ازته است. استفاده از هیومیک اسید باعث افزایش مقاومت در برابر شوری، کم آبی و تنشهای محیطی میگردد که این نکته نیز بسیار هائز اهمیت است. از دیگر دلایل بسیار مهم استفاده از اسید هیومیک افزاش مقاومت در برابر بیماری ها میباشد در نتیجه استفاده از این نوع کود ها باعث کم شدن هزینه های گزاف سمپاشی نیز میگردد. و یکی از مهمترین علل برای استفاده از هیومیک اسید ایجاد توازن در خاکهایی که به صورت نا مناسب کود دهی شده اند و در نتیجه افزایش محصول به طور 30 الی 50 درصدی.
ضمنا استفاده از اسید هیومیک باعث باروری خاک می شود که این امر باعث نیاز نبودن به استفاده از هورمون های مضر می باشد.

خواص هیومیک اسید

• ساختار خاک را بهبود میبخشد
• به ریشه ایی بهتر کمک میکند
• باعث نگهداری بیشتر آب در خاک می‌شود
• به رشد سریع باکتری‌های مفید در خاک کمک می‌کند.
• به انحلال و آزادسازی عناصر ماکرو و میکرو کمک کرده و در نتیجه نیاز به کودهای شیمیایی را به نحو محسوسی کاهش می‌دهد.
• مقاومت به شوری را افزایش می‌دهد.
• مقاومت به کم‌آبی را افزایش می‌دهد.
• مقاومت به سرما را افزایش می‌دهد.
• از سمیّت کودها و عناصر اضافی موجود در خاک می‌کاهد.
• دوام اثر آن زیاد است و تا چند سال اثر آن در خاک باقی می‌ماند.
•  مقاومت گیاه را در مقابل انواع بیماری‌ها افزایش داده و نیاز به مصرف سموم را به نحو محسوسی کاهش می‌دهد.
• سرعت جوانه‌زنی بذر را افزایش می‌دهد.
• PH اسیدی این محصول به اصلاح خاک‌های قلیایی کمک می‌کند.
• با طبیعت سازگار است و خطری برای گیاه و یا محیط زیست ندارد.
• به حفظ توازن خاک کمک می‌کند.
• به بهبود کیفیت محصول کمک می‌کند.
• هیومیک اسید بهترین کلاتور طبیعی است

هیومیک اسید و اهمیت میکروارگانیسم های خاک برای رشد گیاهان

اگر ما خاک کشاورزی را استریل کنیم نمیتوانیم از آن خاک توقع محصول با کیفیت و قابل توجهی داشته باشیمف همین امر اثبات لزوم میکروارگانیسم ها در خاک است. این میکروارگانیسم ها موجودات بسیار ریز هستند که با همزیستی با ریشه ها زندگی میکنند. به گونه ای که حدود 15 الی 25 درصد از مواد آلی تولید شده در فتوسنتز که از ریشه ترشح شده در اختیار این موجودات قرار میگیرد. به این موجودات فلور خاک گفته میشود که عمدتا از قارچ های ذره بینی تشکیل شده است. این قارچها معمولا در اطراف ریشه زندگی میکنند و در برابر موادی که دریافت میکنند از ریشه در برابر میکروب ها و آفات دفاع میکنند. حتی بیماری نماتد نیز ممکن است در اثر کم شدن این میکروارگانیسم ها به گیاه حمله کند.
گروهی دیگر از این موجودات ذره بینی به تجزیه ی پسماندهای گیاهی و کودهای آلی شیمیایی کمک میکنند و آنها را به ترکیبات ساده قابل جذب برای ریشه تبدیل میکنند. وگروهی دیگر با ترشح مواد اسیدی به انحلال و آزادسازی میکروالمنت ها در خاک کمک میکنند.
هیومیک اسید غذا و محرک رشد میکروارگانیسم ها هستند. این ماده با افزایش نفوذپذیری دیواره سلولی و نیز با تسریع در تولید پروتئین ها واسید های نوکلئیک در درون سلول و همچنین با مکانیزمهایی که هنور کاملا درک نشده است به رشد و تکثیر هر موجود زنده ای کمک میکند. یکی از شگفت انگیز ترین خواص هیومیک اسید این است که این ماده همانند یک سیستم هوشمند دوست را از دشمن تشخیص داده و مانع از رشد میکروب ها و باکتری ها میشود.

افزایش مقاومت گیاه بعد از استفاده از هیومیک اسید

شاید یکی از علل افزایش مقاومت گیاه بعد از استفاده از اسید هیومیک افزایش رشد همین موجودات ذره بینی در خاک باشد که با تولید انتی بیوتیک ها و آلکالوئید ها با باکتری ها و بیماری های خاک مبارزه می کند. جذب این موجودات ذره بینی باعث مقامت گیاه در برابر بیماری های خاکی می شود. همانطور که قبلا اشاره شد گروهی از قارچها در اطراف ریشه موجود است به عنوان محافظ ریشه در مقابل میکروارگانیسم های مزاحم و حتی نماتد عمل میکند. از همه مهم تر این که ازدیاد ریشه که توسط هیومیک اسید اتفاق می افتد گیاه را در برابر شرایط سخت مقاوم تر میکند.

آیا اسید هیومیک باعث مقاومت در برابر سرما می شود؟

تا امروز روش قاطع و مطمئین برای مبارزه با سرما زدگی که از مشکلات مناطق کویری و خشک است معرفی نشده است، مهمترین علل برای سرمازدگی که هر ساله مقادیر زیادی از محصولات را از بین میبرد می توان به عدم رطوبت کافی اطراف ریشه و اختلاف دمای شب و روز اشاره کرد.
اولین مورد قابل ذکر در مورد هیومیک اسید این است که افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها در خاک به صورت طبیعی باعث گرم شدن خاک در اطراف ریشه است.
دومین مورد که بسیار مهم است استفادهاز اسید هیومیک باعث افزایش رطوبت درون خاک می شود. در زمین های خشک بعد از تابش آفتاب بر سطح خاک رطوبت بسیار زیادی از خاک تبخیر میشود و در شب هنگام سرد شدن هوا خاک خشک به سرعت تغییر دما میدهد. اما در زمین هایی که رطوبت کافی برای شب هنگام وجود دارد آب گرم شده در طول روز به آرامی سرد شده و ریشه دچار استرس کمتری می شود. ضمنا اسید هیومیک رنگ خاک را تیره تر کرده در نتیجه گرمای بهتری را از خورشید دریافت میکند.

تاثیر هیومیک اسید بر افزایش ریشه

این تاثیر آنچنان واضح است که در مواردی تا چندین برابر افزایش ریشه مشاهده شده است. در بعضی از مزارع هنگامی که ریشه ها دچار اسیب شدید می شوند ترکیب اسید هیومیک با قارچکش ها بهترین راه برای مبارزه با پوسیدگی و ترمیم ریشه است. همچنین ثابت شده است که اسید هیومیک با تولید بیشتر اسیدهای نوکلئیک و اسید های آمینه باعث افزایش تولید در تکثیر سلولی گیاهان میشود.

دوام زیاد کودهای هیومیکی در خاک

کود های شیمیایی به علل مختلفی بسیار زود از دسترس گیاه خارج میشوند اما اسید های هیومیک پایداری و دوام بینظیری در خاک دارند. وجود بیش از اندازه از نمک های موجود در خاک نیز که بر اثر کود های شیمیایی و یا الاینده های خاک به دست می آید میتواند هیومیک اسید را اشباع کرده و به صورت دائم یا موقتی آنها را از کار بیاندازد. 
همچنین هیومیک اسید مانند یک کاتالیزور در خاک عمل میکند که در نقل و انتقال عناصر خاک به گیاه به صورت دائم دخالت میکند اما خودش مصرف نمی شود پس عواملی مانند آبشویی، تصعید و تجزیه نمیتواند در عدم تثبیت هیومیک اسید دخالت کند ب همین دلیل اسید هیومیک های استفاده شده تا سالیان دراز در خاک باقی می مانند. 

آیا اسید هیومیک ساختار فیزیکی خاک را تغییر میدهد ؟

خاک بارور کشاورزی از 4 بخش مجزا تشکیل شده است. 45٪ آنرا مواد معدنی، 25٪ رطوبت، 25٪ هوا و 5٪ باقیمانده را مواد آلی تشکیل می‌دهند. مینرال‌های خاک را با کمی اغماض می‌توان به سه بخش تقسیم کرد: ماسه، سیلت و رس. ماسه مطلقاً چیزی برای تغذیه گیاه ندارد. سیلت که ساختاری بین ماسه و رس دارد از لحاظ مواد غذایی بسیار فقیر است. لذا تقریباً همه مواد غذایی مورد نیاز گیاه را خاک رس و مواد آلی تأمین می‌کنند. ماسه و سیلت گرچه کمکی به رشد گیاه نمی‌کند، اما وجودشان برای افزایش نفوذپذیری خاک ضروری است.
در صورتی که مواد آلی در خاک کافی نباشد ذرات رس بهم میچسبند و مقدار نفوذ پذیری خاک به شدت پایین می اید. پایین آمدن سطح نفو پذیری باعث کاهش جا برای آب و هوا میشود و در نتیجه عملکرد ریشه را مختل می کند. همچنین در خاک هایی که نفوذ پذیری بیشتری دارند حرکت ریشه و رشد ریشه راحت تر انجام میگیرد.
هیومیک اسید که محصول نهایی هر ماده ی آلی است بار منفی خود را به ذرات رس انتقال میدهد و باعث میشود تا انها تا حدود زیادی همدیگر را دفع کنند و از چسبندگی ذرات به هم جلوگیری میکند.
اصولاً هیومیک‌ها پیش از اینکه کود باشند اصلاح‌کننده خاک هستند. به این معنا که پلیمرهای هیومیک اسید شبیه یک چسب ارگانیک عمل می‌کنند و ذرات مواد معدنی خاک را به هم می‌چسبانند.

توازن در عناصر غذایی خاک چیست ؟

این مساله بسیار پیچیده و مهم است. در تازه ترین تحقیقات دانشمندان ثابت شده است که فقط مواد غذایی مورد نیاز گیاه برای رشد و سلامت گیاه کاف نیست و توازن عناصر غذایی نیز بسیار مهم و حیاتی است. به عنوان مثال  زیاد بودن فسفر در زمین می تواند مانع جذب آهن، روی، کلسیم وغیره شود چرا که فسفر با این عناصر تولید فسفات های نا محلول میکند. یا در مثال دیگری ذکر شده است که در کمبود های گیاهی عناصر پیش بود جایگزین عناصر کمبود میشود اما انزیم هایی که به این صورت عمل میکنند دیگر کارایی سابق را ندارند. به عنوان مثال فرض کنید که یک انسان دچار کمبود روی در بدن بشود و به جای آن آهن جذب کند این مورد باعث اختلال های فیزیکی و روانی در انسان میشود.
تا زمانی که بشر از کود های حیوانی استفاده میکرد به دلیل وجود موجودات زنده که خود باعث تکثیر مواد هیومیکی میشدند  مشکل توازن به حدی وجود نداشت اما با زیاد شدن استفاده از کود های شیمیایی امروزه در زمین ها شاهد عدم توازن هستیم. 

هیومیک اسید ریشه زا است

هیومیک اسید محرک شناخته شده ریشه‌زایی است که در عملکرد رشد ریشه تاثیر بسیار خوبی می گذارد. به همین دلیل در نهالستان‌ها مقدار اندکی (کمتر از 20 گرم) گرانول هیومیک اسید را در چاله کاشت نهال می‌ریزند و با خاک مخلوط می‌کنند. همچنین برای تحریک رشد بذر می‌توان آن را با هیومیک اسید و یا فولویک اسید 2 در هزار آغشته کرد (بذرمال). مهمترین ساز و کار تحریک ریشه‌زایی، افزایش متابولیسم و نیز نفوذپذیری جدار سلول‌ها نسبت به آب و مواد غذایی می‌باشد. بعلاوه گرم نگهداشتن خاک و حفظ رطوبت نیز ممکن است در این جریان نقش داشته باشد..

منبع: وبسایت سبز نیوز - وبسایت نگین سبز - وبسایت رهروان رویش سبز