کمبود مس چه بلایی بر سر گیاهان می آورد ؟

کمبود مس در گیاهان

مس برای رشد گیاهان ضروری است. در میان سایر چیزها، مس در فرآیندهای مختلف نقش دارد و عامل کلیدی برای تشکیل کلروفیل است. بی‌بار شدن گل‌های نر، تأخیر گلدهی و پیری، مهم‌ترین تأثیرات کمبود مس می‌باشد. همچنین، کلروز بافت ساقه جوان‌تر، نوک‌سفید، بیماری احیا، نکروز، از ریخت افتادگی برگ و دای بک (خشک شدن گیاه از نوک شاخه¬ها به سوی ریشه)، علائم کمبود مس هستند.
 
مس (Cu) یکی از مواد مغذی مورد نیاز گیاهان است. محدوده نرمال در محيط رشد 05/0 تا 05/0 ppm است، در حالي که در بيشتر بافت‌ها دامنه طبيعي بين 3 تا 10 ppm است. در مقایسه، طیف ایده آل آهن در بافت 20 برابر بیشتر از مس است. با وجودی که کمبود مس یا مسمومیت با آن به ندرت اتفاق می‌افتد، بهتر است از هر دو جلوگیری شود، زیرا هر دو می‌تواند تأثیر منفی بر رشد و کیفیت محصول داشته باشد.
مس یک عنصر ضروری برای رشد گیاه است. خاک به طور طبیعی حاوی مس در برخی از فرم‌هاست، در محدوده هر 2 تا 100 قسمت در میلیون (ppm) و به طور متوسط حدود 30 ppm است. بیشتر گیاهان حاوی حدود 8 تا 20 ppm است. بدون مس کافی، گیاهان به درستی رشد نمی‌کنند. بنابراین حفظ مقادیر کافی مس برای باغ مهم است.

عملکرد مس در گیاه

مس برخی از آنزیم‌های مؤثر در سنتز لیگنین در گیاهان را فعال می‌کند و در چندین سیستم آنزیم ضروری است. همچنین در فرایند فتوسنتز مورد نیاز است، در تنفس گیاهی ضروری است و به متابولیسم کربوهیدرات‌ها و پروتئین‌ها کمک می‌کند. مس همچنین به تقویت عطروطعم و رنگ در سبزیجات و رنگ در گل کمک می‌کند.

 کمبود مس

مس بی‌حرکت است، به این معنی که نشانه‌های کمبود آن در برگ‌های جدیدتر رخ می‌دهد. علائم بسته به محصول متفاوت است. به طور معمول، علائم به صورت بادکش شدن و کلروز ملایم از کل برگ و یا بین رگه‌های برگ‌های جدید شروع می‌شود. در ناحیه کلروتیک برگ، ممکن است لکه‌های کوچک نکروتیک ایجاد شود، به ویژه در حاشیه برگ. همان‌طور که علائم پیشرفت می‌کند، برگ‌های تازه، کوچک‌تر هستند، درخشش خود را از دست می‌دهند و در بعضی موارد برگ‌ها می‌توانند پژمرده شوند. مریستم آپیکال ممکن است به صورت نکروتیک درآمده و از بین برود و از رشد شاخه‌های جانبی جلوگیری کند. گیاهان معمولاً ظاهر فشرده‌ای دارند، زیرا طول ساقه بین برگ‌ها کوتاه می‌شود. رنگ گل اغلب روشن‌تر از حد طبیعی است.
پتاسیم، فسفر یا سایر مواد مغذی اضافی می‌توانند به صورت غیرمستقیم باعث کمبود مس شود. همچنین اگر pH محیط کشت افزایش یابد، می‌تواند منجر به کمبود مس شود، زیرا برای جذب گیاه کمتر در دسترس خواهد بود.

کمبود مس در رشد گیاه

به طور متوسط، دو عامل که معمولاً مس را تحت تأثیر قرار می‌دهند، pHخاک و ماده آلي هستند. به احتمال زیاد کودگیاهی زغال‌سنگ و خاک اسیدی باعث کمبود مس می‌شود. خاک‌هایی که دارای محتوای قلیایی بالایی هستند (بیش از 7.5) و همچنین خاک‌هایی که سطح pH بالاتری دارند، دچار کمبود مس می‌شوند.
سطح مس همچنین با افزایش مقدار ماده آلی، کاهش می‌یابد. ماده آلي معمولاً مانع از در دسترس بودن مس با كاهش ضايعات معدني و اشباع آن، می‌شود. با این حال، هنگامی که ماده آلی به‌اندازه کافی تجزیه می‌شود، مس کافی می‌تواند به خاک منتقل شود و توسط گیاهان مورد استفاده قرار گیرد. سطوح ناکافی مس ممکن است منجر به رشد ضعیف، تأخیر گلدهی و ناباروری گیاه شود. کمبود مس در رشد گیاهان ممکن است به صورت پژمردگی نوک برگ و تبدیل رنگ مایل به سبز ظاهر گیاه شود. در گیاهان دانه‌دار، نوک‌ها ممکن است قهوه‌ای شوند و به صورت آسیب یخ‌زدگی به نظر می‌رسند. 

سمیّت مس 

مس بیش از حد در محیط رشد می‌تواند منجر به محدود شدن رشد ریشه با سوزاندن نوک ریشه شود و به این ترتیب ریشه‌های جانبی بیش از حد رشد می‌کنند. سطح بالای مس با جذب آهن در گیاه و گاهی اوقات مولیبدن یا روی رقابت کند. رشد قسمت‌های جدید می‌تواند در ابتدا سبزتر از حد طبیعی باشد، سپس علائم کمبود آهن یا احتمالاً سایر نقایص مواد مغذی را نشان می‌دهد. اگر اختلال تصحیح نگردد، مسمومیت مس می‌تواند شاخه را کاهش دهد و در نهایت کاهش بوته را نیز به دنبال دارد.
مس، مانند بسیاری از مواد مغذی موجود، هنگامی که میانگین pH کم باشد، افزایش می‌یابد، بنابراین اگر مسمومیت مس رخ دهد، pH محیط کشت باید آزمایش شود. همچنین قارچ‌کش‌ها حاوی مس به عنوان ماده کننده هستند، بنابراین قبل از آزمایش بافت‌ها ضروری است که محلول‌پاشی صورت گیرد. علف‌های هرز حساس به مسمومیت مس هستند.

علائم کمبود مس

تعداد قابل‌توجهی از علائم کمبود مس هم در برگ‌های بالغ و هم جوان مشاهده می‌شود، میزان و مرتبه رشد آن‌ها در میان واریته های مختلف، متفاوت است. علائم قابل توجه در میان ساقه معمولاً با کاهش چشمگیر رشد همراه است. کلروز، پژمردگی و ریزش برگ‌های بالغ ممکن است اولین علامت قابل‌مشاهده‌ی کمبود مس باشد. برگ‌های سن متوسط در ابتدا تحت تأثیر قرار می‌گیرند، اما در زمان گردش برگ‌ها به این معنی است که قدیمی‌ترین برگ‌ها علائم را نشان می‌دهند. کلروز میان رگه‌ای، با محو شدن تدریجی رنگ با فاصله از رگه‌های اصلی است. معمولاً نرم ساقه‌های کوچک، رنگ سبز کمتری نسبت به نرم ساقه‌های اصلی دارند، اما ممکن است به صورت کلروز لکه‌دار ظاهر شود. برگ‌های کلروتیک ممکن است لکه‌های یا تکه‌هایی از نکروز را تا زمانی که تمام برگ از بین برود، گسترش دهند.
در برخی از ارقام، لکه‌های نکروتیک در برگ‌های بالغ بدون کلروز قبلی دیده می‌شود. در ابتدا لکه‌های نکروتیک کوچک، تیره و به‌شدت مشخص هستند. ممکن است نزدیک به نقطه چسبندگی دمبرگ، یا بیشتر بر روی سطح برگ پراکنده شوند. لکه‌های نكروتیك در قسمت پایین‌تر برگ مشاهده می‌شوند و اغلب در مجاورت رگه‌های كوچك قرار دارند. درنتیجه، کلروز زرد در اطراف آن‌ها گسترش می‌یابد تا تعدادی از ضایعات را تشکیل دهد. بعدها، ناحیه بین ضایعات اولیه، غشایی می‌شود و در نهایت تمام برگ از بین می‌رود.
علائمی که بر روی برگ‌های جوان و نقطه¬ی رشد مؤثر است، ممکن است پیش از ظهور یا پس از آنکه در بالا توضیح داده شد، ایجاد شود و در برخی ارقام این موارد، تنها علائم قابل‌مشاهده هستند. در ابتدا سطح برگ‌های جوان ممکن است ظاهر نقره‌ای داشته باشد. انواع تغییرات برگ ممکن است رخ دهد. برگ‌های جدید معمولاً کوچک هستند و ممکن است معیوب و از شکل افتاده، چروکیده یا ضخیم باشند. ممکن است به علت گسترش ناگهانی تیغه، حفره ایجاد کنند. کاهش طول میان گره، رایج است.

منابع

https://keys.lucidcentral.org/keys/sweetpotato/key/Sweetpotato%20Diagnotes/Media/Html/TheProblems/MineralDeficiencies/CopperDeficiency/Copper%20%20deficiency.htm
https://www.gardeningknowhow.com/garden-how-to/soil-fertilizers/copper-for-the-garden.htm
https://www.pthorticulture.com/en/training-center/role-of-copper-in-plant-culture/